Birisi sırf liderlik koltuğunda oturuyor diye bu o kişinin “lider” olduğu anlamına gelmez!
Evet, biraz sert bir giriş yaptığımın farkındayım. Fakat bugünkü konu biraz da sert! Bu sebeple net bir giriş yapmak istedim.
Önemli ön-not: Liderlik ile ilgili bu gönderiye eklemek için görsel araştırırken fark ettim, neredeyse “liderlik” anahtar kelimesi ile yapılan tüm aramalarda çıkan sonuçlarda lider sembolü erkek olarak tanımlanmış. Kadın liderlerin de hayatımızda yer etmesi daha doğrusu hak ettiği yere gelmesi için bu gönderiyi okurken sadece erkek liderleri değil, kadın liderleri de hayal ediniz.
Dediğim gibi; “Birisi sırf liderlik koltuğunda oturuyor diye bu o kişinin “lider” olduğu anlamına gelmez!” Ya da biraz yumuşatalım; “Bütün liderler aynı ve eşit özelliklerde doğmaz!” Problem, liderlerin ne kadar iyi olduğunu ya da kötü olduğunu fark etmeyen ya da edemeyen kuruluşlardadır aslında. Bugünkü işleyeceğim konuda iyi bir lider ile kötü bir lider arasındaki gözle görülmeyen ama aynı zamanda da apaçık ortada olan özellikleri gözlemlemek üzerine olacak.
Eğer bana her “Bir yöneticinin iyi bir lider olup olmadığını hızlı ve basit bir şekilde ölçmenin yolu var mıdır?” sorusu sorulduğunda bir kuruş toplayarak kısa bir cevap verseydim, en kısa cevap şu olurdu; “Evet! Ama unutma ki; basit ve hızlı hiç bir yöntem etkili değildir!” Liderlik yeteneğini ya da bu yeteneğin eksikliğini ölçen yüzler belki de binlerce yöntem vardır. Fakat bence sorun bu testlerin hemen hepsinin çok analitik, teorik ve ön yargılar ile dolu testler olmasıdır. Hepsi hızlı, basit ve dolayısı ile ucuz testler. İyi haber ise tüm bu testlerin dışında liderlik becerilerini ölçmenin daha iyi bir yönteminin olduğudur. Eğer gerçekten birinin liderlik yeteneğini ölçmek istiyorsanız yapmanız gereken tek şey o kişiye sorumluluk vermek ve ne yapacağını gözlemlemektir.
Liderler sonuç üretir! Sonuç her zaman beklenen kadar güzel ve net olmayabilir fakat liderler bir sonuca ulaşmanın her zaman bir yolunu bulurlar. İyi ya da kötü olması önemli olmaksızın bir çözüm üretirler.
Daha önce liderlik üzerine yüzlerce test, değerlendirme, soru cevap formları, profil ve karakter analizleri görmüşsünüzdür. Fakat benim sorum şu ki; “Gerçek hayat testi olmadan nasıl bir liderin lider olup olmadığını anlayabilirsiniz ki?”. Önemli olan onun teoride ne düşündüğü değil, pratikte ne yaptığıdır.
Bu sebeplerin hepsini uzun uzadıya düşündükten ve etrafımdaki tüm liderleri ince eleyip sık dokuduktan sonra sırası önemli olmaksızın aşağıdaki listeyi çıkardım. Umarım işinize yarayacak bir yazı hazırlamışımdır.
Bakmak şahitliği, görmek derinliği ifade eder.
Yani hepimizin de bildiği gibi “bakmak” ve “görmek” aynı şey değildir. Vizyonu olmayan liderler başarısızdır ve bu liderler çalıştığı ekibi de ilham veremez, motivasyon sağlayamaz ve sürdürülebilir de bir değer yaratamazlar. Zayıf vizyon, tünel vizyon, maymun iştahlı vizyon ve ya olmayan vizyon her zaman liderin başarısız olmasının ana sebebidir. Doğru liderin görevi kuruluşa ulaşılabilir olan net bir çizgi oluşturmaktır. Fakat kör bir rehber ile yola çıkılamayacağı gibi vizyonsuz biz lider ile de başarıya ulaşılamaz.
Terzi kendi söküğünü dikemez!
Karakter ve bütünlük yoksunu liderler kendi kendini bile yönetemezler. Test ettiğiniz liderin ne kadar ikna kabiliyeti yüksek olduğu, akıllı ve nazik olduğu ya da sağduyulu oldukları fark etmeksizin, mevcut ve gelecekteki etik değerlerinizin dışında bir davranış sergiliyorlarsa ve bu davranış eğilimleri rasyonel yani gerçekçi ise, kendi karakterlerinin kurbanı olur ve başarısız olurlar.
Sürdürülebilir performans!?
Kötü liderliğin en tanımlayıcı ve net özelliği performans eksikliğidir. Hiç kimse mükemmel değildir. Fakat ne kadar çok başarılı olmak isteseler de sürekli olarak başarısız olan yöneticiler asla gerçek bir lider değildir. Zaten herkes lider olmak zorunda da değildir.
Geçmişteki performanslar her zaman gelecekteki performansları belirleyecek bir ölçek değildir fakat geçmişteki sürekli başarılı liderlik geçmişi de hafife alınacak bir konu değildir. Geçmişinde bir çok başarı biriktirmiş liderin yeni bir başarıya ulaşabilme ihtimali her zaman daha önce sürekli olarak başarısız olmuş bir yöneticiden daha güçlüdür. Unutmayın; “Akıllı kuruluşlar potansiyeli görür, fakat her zaman performansa para öderler.”
Her şeyi bilmek!
En iyi lider her şeyi bilen değil, ne kadar bilmediğini bilen kişidir. Odadaki en akıllı insan olmak zorunda olmadıklarının farkındadırlar. Fakat diğerlerinden yeni bir şeyler öğrenme konusunda akıl almaz bir istekleri vardır. Her zaman söylediğim bir şey vardır; “Büyümeyi sürdürmeyen (yeni şeyler öğrenmeyen) liderler, büyüyen bir işi yönetemezler. Mükemmel liderlerin bir diğer gözden asla kaçmayacak olan özelliği ise doyumsuz bir merak ve öğrenme istekleridir. Eğer bir lider başında olduğu kuruluşun her açıdan her şeyini merak etmiyorsa, emin olun ki ufukta büyük bir problem kuruluşun geleceğinde belirmiştir.
İletişim kurma beceriksizliği!
Liderlerin bir diğer en belirgin özelliği ise iletişim becerilerinin ne kadar güçlü olduğudur. Başarısız bir lideri de bu özelliğinin yoksunluğundan anlayabilirsiniz. Büyük liderler her zaman her yerde her türlü insan ile iyi bir iletişim içindedirler. Bu tarz kişiler aktif bir dinleyici, sıvı bir düşünce yapısına sahip, ne zaman konuyu açıp ne zaman kapatması gerektiğini bilen ve çözümün en doğru zamanını sezen insanlardır. Başarısız liderlerin iletişimi her zaman zayıf, jest ve mimikleri sahte ve davranışları samimiyetten uzaktır.
Lider atanmaz, ekip tarafından kabul edilir
Liderler, yönettiği kişilerin kendilerini o lider tarafından yönetilmesini istedikleri kadar liderdirler. Eğer bir lider, bireyin kendi egosunun daha üstünde var olan görev vizyonunu kavrayamamışsa, yönettiği kişilerin saygısını, sadakatini ve güvenini kazanamaz. Ego, kibir, gurur ve gevşeklik pozitif bir liderin özellikleri değildir. Gerçek liderler çoğu zaman suçu üstlenir ve yönettiği kişilere kredi verir. Tam tersini değil. Uzun lafın kısası bir lider astlarından güven oyu alamazsa; Oyun Bitmiştir!
Müzikten anlamayan lider olmaz!
“Aşk” ve “Liderlik” genellikle hiç bir yerde aynı cümlenin içinde yer almazlar. Fakat sizi temin ederim; aşk olmayan yerde liderlerin başarılı olması tamamen bir tesadüftür. Eğer başarısız tüm liderleri bir sınıfa doldurursanız, orada kesinlikle eksik olarak göreceğiniz tek şey aşktır ve genellikle aşkın yerine konmuş başka şeyler vardır, yanlış bir şeyi sevmek vardır, ya da aşk yoksunluğundan kaynaklanan başka bir sebep vardır. Aşkın ne demek olduğunu bilen liderler de her zaman iyi müzikten anlar.
Çeşitlilik her şeyde gereklidir
En iyi liderler akışkan ve esnek kişilikli liderlerdir. Tek tip liderliği benimsemezler. Liderliğin içeriğini çok iyi bildikleri için dış görünüşü ile ilgilenmezler. Güç ve gücün gerekliliği konusunda da çok takıntılı değildirler. “Lider gibi lider” karizması ile kendini sınırlandıran, dış görünüşe aldanan liderler günümüzde modası yitmiş liderlerdir ve çok da uzun ömürleri yoktur. Bu tür liderler kuruluşun kendi kültürünü oluşturmasına katkıda bulunamadığı gibi üretkenliğin de önünü kapatan yöneticilerdir. Süreci hızlı tanımlayan, hemen adapte olan, var olan durum için hemen kendi metotlarını üreten ve uygulayan liderler uzun sürede ve sürekli bir başarıyı elde ederler. Bildiklerini kendine saklayan değil, kolektif olarak kullanıma açan ve birlikte çalıştığı kişilere anlatan liderler başarılı olur.
Dikkat eksikliği!
Liderlik, dengeden çok öncelik hakkında bir terimdir. En iyi liderler öncelikli konulara odaklandıkları zaman çok acımasız olurlar. Odaklanma sorunu yaşayan, kıt kaynakları gerekli detaylara aktarma konusunda başarısız, kararsız ve dikkat eksikliği olan liderler yok olmaya mahkumdur. Önemli bir detaya gereken önemi gösteremeyen ve dikkatini tam veremeyen liderler kendilerini ve ekibini başarısızlığa sürükleyen en büyük ve en gizli tehlikedir. Disiplin eksikliği olan liderler aynı zamanda ekibi için de yanlış davranışlar sergileyen bir modeldir ve zaman içerisinde ekibin de yetenek ve becerilerinin zayıflamasına izin verirler. Organizasyonlar, liderler odağı kaybettiği zaman risk altına girerler. Liderliğin etkili olabilmesi için niyetlenen ve elde edilen sonuçların ilintili olması gerekmektedir.
Rahat bir ölüm!
En iyi organizasyonlar gelecek ile mücadele eden ve en iyi liderler geleceği nasıl yakınlaştırmak gerektiğini bilen kişidir. Statükodan memnun liderler ya da günü kurtarma üzerine yaşayan ve hayatta kalma savaşı veren liderler uzun vadede büyümez ve büyümenin de gerekliliğini anlayamazlar. En iyi liderler organizasyonlarını taze, dinamik ve büyüyen bir yapıya getirmek için çalışanlardır. Bu uğurda değişime açık, hatta değişime öncülük eden ve inovasyona odaklananlardır. Ya da kısaca -sabit bir düzen kuran liderler, kendi ölüm hızlarını sabitlemiş olurlar” diyebiliriz.
Müşteri velinimetimizdir!
Sağladığı hizmet ne olursa olsun yararlanıcıya ya da diğer bir deyişle tüketiciye ve ya müşteriye ve pazara hakim olmayan, pazarın ihtiyaçlarına odaklanmayan lider başarısızdır. Eski bir deyişle; “Müşteri velinimetimizdir.” Başarılı liderler yararlanıcının deneyimlerine odaklanırlar ve bu deneyimlere odaklanmak da sadakat ve memnuniyetin vazgeçilmez ön şartıdır. En iyi liderler yararlanıcısını yeni inisiyatif planlamalarının ve inovasyon girişimlerinin bir parçası haline getirmeye çalışır ve onların fikirleri ile kendi fikrini birleştirmek için uğraşır. Eğer ki yararlanıcıların ihtiyaçlarını görmezden gelir, kötü davranır ya da işinizi onlar yokmuş gibi planlarsanız liderliğinizin de sona ermesine sayılı gün kalmıştır.
Lideri lider yapan ekibine verdiği değerdir!
Bir diğer başarısız lider özelliği de geleceğe ve ekibine yatırım yapmayanlardır. En iyi liderler ekip kurmaya gereken önemi veren, ekibini güçlendiren, ekibine mentorlük ve koçluk yapan ve gerçekten ekibine önem verenlerdir. Ekibine dürüst olmayan ve yatırım yapmayan bir liderin bir ekibi yoktur, mesai arkadaşı vardır. Yine eski bir deyişle; İnsanlar onlara ne kadar önem verdiğinizi bilene kadar sizin neyi ne kadar bildiğiniz ile ilgilenmezler.
Hesap verilebilir misiniz?
Gerçek liderler hesap verilebilir olanlardır. İyi liderler başkalarını suçlamaz, kendi eksik planlamasını ekibinin eksikliklerine bağlamaz, sorumluluk alır ve hataları üstlenir. Her şeyden önce, liderler üstlerine değil, ekibine karşı hesap verebilir olmalıdır. Her zaman söylediğim bir şey vardır ki; “Ekibine karşı hesap veremeyen kişilere işin sonunda mutlaka ekibi hesap soracaktır.”
Kültürel liderlik
Kültür önemlidir. Kültür haline gelmemiş hiç bir yetenek girişimi gün yüzüne çıkmayacak hatta zamanla tamamen kaybolacak yeteneklerdir. Kültürünüzün kendiliğinden oluşmasına da izin vermeyin, onu siz tasarlayın! Kültür tasarlamanın en çok dikkat etmeniz gereken ilk adımı ise kapıdan içeriye girecek kişinin seçilmesidir. İnsanların kişilikleri, tutumları ve iş ahlakı (ve ya bu konudaki eksiklikleri) bulaşıcıdır. Pozitif ya da negatif özellikteki insanları seçmenize alakalı olarak ekibinizin kültürünü de siz seçersiniz. Yine eski bir deyişle; “Üzüm üzüme baka baka kararır.”
Küstah vs Cesur!
Cesaret olmayan bir yerde liderlik düşünülemez. Cesaretten kastım kibir ve kabadayılık taslamak değil elbette. Normlardan arınmak, statükoya meydan okumak, yeni fırsatları kollamak, kaybedilenlerden vazgeçmeyi bilmek, zor kararlar vermek, konuşmak yerine dinlemek, hatalarını kabul etmek, başkalarının hatalarını affetmek, başarısızlık modundan çıkmak, kendini savunamayan ekip üyeleri için sesini yükseltmek ve temel değerlerine bağlı kalmak cesaret ister. Bunların hiçbirini cesaretiniz olmadan yapamazsınız. Cesaret, doğru zamanda doğru şeyi yapmak değil, her zaman doğru şeyi yapmaktır.
Sonuç olarak
Uzun lafın kısası, liderler her zaman içten, başarılı bir sicile sahip olan, iletişimi mükemmel, ekibine ve ekibinin ihtiyaçlarına önem veren, amaca uygun hareket eden, sonuç odaklı ve ön yargılı olmayan kişilerdir. Eğer bu liderlik özelliklerine sahip değil ya da olamayacağınızı düşünüyorsanız, bu zorlu liderlik yoluna hiç başlamamalısınız.
Umarım faydalı bir içerik olmuştur. Uygulamaları detaylı olarak inceleyen, gözden kaçan ve kesinlikle eklenmesini düşündüğünüz özellikleri bana iletirseniz yazıya ekleyebilirim.
NOT: Kaynak göstermeden paylaşmayınız.
Mehmet ÇETİNKAYA
20/08/2015 – İstanbul